Śpiewanie kolęd to nasza polska, bożonarodzeniowa tradycja. Kiedy słyszymy je w radiu, telewizji i sklepach, wiemy, że zbliża się piękny, magiczny czas. Również w naszych domach, szczególnie w dzień wigilii, można usłyszeć kolędy, ale można je też wspólnie z rodziną śpiewać, dzięki czemu jeszcze silniej odczuwamy klimat tych niezwykłych świąt. Ale dlaczego śpiewamy kolędy? Czy zastanawiałeś się kiedykolwiek, jak powstała kolęda i co właściwie oznacza to słowo? W obliczu zbliżającego się Bożego Narodzenia, warto głębiej zastanowić się nad znaczeniem kolędy.
Jak powstała kolęda?
Znaczenie słowa kolęda zmieniło się na przestrzeni wieków. Słowo to pochodzi od łacińskiego słowa calendae i oznacza „pierwszy dzień miesiąca”. Analizując to znaczenie, nie odnajdujemy związku kolędy ze Świętami Bożego Narodzenia, to dlatego, że kiedyś była ona związana z początkiem nowego roku, kolędą styczniową. Pierwsze znaczenie słowa kolęda to po prostu pieśń noworoczna, która towarzyszyła życzeniom składanym sobie nawzajem z okazji nadejścia nowego roku.
Zatem jak powstała kolęda, którą znamy dzisiaj i śpiewamy podczas Świąt Bożego Narodzenia? Najprawdopodobniej jej znaczenie zmieniło się w wieku XIX. Do XVI kolęda niczym nie różniła się od innych pieśni religijnych. W tym miejscu należy też wspomnieć o różnicach, jakie występują między kolędą, a pastorałką, które często są ze sobą utożsamiane. Pastorałka jest odmianą kolędy i charakterystyczną dla niej cechą jest odwołanie się do życia codziennego. Nie jest też śpiewana podczas nabożeństw, w przeciwieństwie do tradycyjnej kolędy.
Jak wynika z tradycji, autorem pierwszej kolędy, był św. Franciszek z Asyżu. Jeżeli jednak chodzi o najstarszą zachowaną dzisiaj polską kolędę, to jest to pieśń, która zaczyna się od słów „Zdrów bądź, Królu Anielski” i pochodzi z początku XV wieku. Przełomowym momentem dla kolędy było powstanie pieśni „W żłobie leży”, na przełomie XVII i XVIII wieku. Tekst przypisywany jest Piotrowi Skardze. Później była kolęda „Bóg się rodzi”, „Lulajże Jezuniu” i przetłumaczona na 300 języków „Cicha noc”.
Piękne polskie kolędy – dlaczego śpiewamy w ten szczególny czas?
Zastanawiając się, dlaczego śpiewamy kolędy, należy sobie odpowiedzieć na pytanie, jakie właściwie mają one dla nas znaczenie. Jest to oczywiście jeden ze zwyczajów bożonarodzeniowych, tradycja, którą pielęgnujemy od długich lat. To śpiew kolęd pozwala nam stworzyć atmosferę magii i radości, jakie powinny towarzyszyć Świętom Bożego Narodzenia. Wspólne kolędowanie to także możliwość odczuwania bliskości innych osób. Każda kolęda ma jednak konkretne przesłanie. Nawiązuje do jednego z najważniejszych wydarzeń w społeczności chrześcijańskiej – do narodzin Jezusa. W kolędach opisywany jest ten kluczowy moment, ale też inne towarzyszące mu wydarzenia. Ponadto, poprzez kolędy możemy wyrazić swoją wdzięczność i radość z tego, co się wydarzyło ponad 2000 lat temu.
Dlaczego śpiewamy kolędy w Boże Narodzenie, podczas gdy w ciągu całego roku raczej naszej codzienności nie towarzyszą pieśni religijne? Wynika to z charakteru tego czasu oraz atmosfery, jaka mu towarzyszy. Jesteśmy w znacznie większym stopniu skoncentrowani na Bogu niż w każdym innym dniu całego roku. To wyjątkowy czas, może dzisiaj nieco bardziej skomercjalizowany, ale wciąż mający swoją magię, niezwykłą i niepowtarzalną. Śpiewajmy i grajmy kolędy, ponieważ to jedna z naszych piękniejszych tradycji.
